Қазіргі заманда бала кезінен бастап қаржылық сауаттылық негіздерін білу өте маңызды. Бала ақшаның құндылығын түсінуді, шығындарды жоспарлауды, ақша жинауды және не нәрсені ойланып сатып алуды неғұрлым тез үйренсе, оның қаржылық жауапты және тәуелсіз адам болып өсу мүмкіндігі соғұрлым жоғары болады. 

Балаларды ақшамен қауіпсіз жұмыс істеу негіздерімен қалай қызықты және қолжетімді түрде таныстыру керек екенін Fingramota.kz айтып береді.  

Балалардың қаржылық сауаттылығы бойынша негізгі қағидалар 

Ең қарапайым, бірақ соған қарамастан ең бастысы — ақша тақырыбы бойынша сөздік қорын мүмкіндігінше ертерек кеңейтуді бастау. Егер олар негізгі терминдерді білмесе, сіз оларға қаржылық сауаттылықты үйрете алмайсыз. Күнделікті «күн сөзін» ұйымдастырыңыз: мысалы, «банк», «карточка» «жалақы», «баға», «ақша жинау». Бұл жағдайда сөздердің мағынасын түсіндіріп қана қоймай, іс жүзінде оның күнделікті өмірде нені білдіретінін ұғындыру маңызды. 

Терминдермен таныстырғаннан кейін іс-әрекет жасауды үйретіңіз, әр жаңа сабақты бекітіп отырыңыз. Дүкенде қалай сатып алу керектігі туралы сөйлескенде, оны өзіңізбен бірге алып барыңыз: әр заттың бағасы бар екенін көрсетіңіз және сонымен бірге жеңілдіктер де бар екенін, артық зат алмау үшін тізім бойынша сатып алу керек екенін көрсетіңіз. Оған тізімді беріңіз және қажетті нәрселерді бірге іздеңіз. Сіз бұдан да қызықты ете аласыз: баланы зат сатып алуға квест ретінде қарауға шақырыңыз, содан кейін дүкенге әдеттегі саяхат қызықты ойынға айналады. Бұл бізді жаңа қағидаға әкеледі.

Ойнай отырып, үйретіңіз: біз квестті ұйымдастыру қиын емес екенін білдік, бірақ оқуды қызықты және есте қаларлық етудің көптеген басқа да жолдары бар. «Монополия» сияқты үстел ойындары — баланы логикалық ойлауға және ақшаны бағалауға үйретудің тамаша мүмкіндігі, әсіресе егер сіз әр қадамның мәнін түсіндірсеңіз. Баланың өзі бәрін қалай үйреніп алғанын және пайдалы дағдыларды тез меңгергенін байқамай да қалады. 

Үлгі көрсетіңіз. Егер сіз балаңызға ақша жинауды үйретіп және өзіңіз осы уақыт ішінде ойланбай зат сатып алсаңыз, балаңыз ештеңе түсінбейді, бұған таң қалмай-ақ қойыңыз. Сіз оған үлгі болдыңыз және ол сіздің артыңыздан қайталайды. Сондықтан, балаңызға қаржылық сауаттылықты үйретпес бұрын, өз бойыңыздағы олқылықтарды жойыңыз. Тағы бір нәрсе: сіз белгілеген қағидаларды бұзбауға тырысыңыз, әйтпесе оқытқанның бәрі зая кетеді. Бала сіздің өз айтқаныңызға өзіңіз қарсы әрекет жасағаныңызды көріп, тез қорытынды жасайды және ақшаға байыпты қарауды тоқтатады.

Балаңызда өз ақшасы болуына және оның ақша жинауына мүмкіндік беріңіз. Егер сіз барлық алдыңғы айтылғандарды орындасаңыз да, олар 100% жұмыс істемейді. Сіз, мысалы, баланы мәнерлеп сырғанауға бергенде, сіз оған коньки, форма, ал жарыстарға костюмдер сатып аласыз және т.б.. 

Қаржылық сауаттылықпен де солай істеңіз: жеке ақшасыз, яғни жасақтамасыз, бұл тиімділігі төмен бір қақпамен ойын сияқты болады. Есіңізде болсын, баланың ақшасы – оның жеке ақшасы, басында ол қателіктерге бой алдырса да, оған рұқсат етіңіз. Ұрыспаңыз, енді ақша бермеймін деп қорқытпаңыз. Ең дұрысы, оның қай тұста қате жібергенін түсіндіріп, болашақта ол қателікті қалай болдырмауға болатынын айтыңыз.

Цифрлық қауіпсіздік бәрінен маңызды 

Қазіргі таңда банктер ата-аналарының шотына байланған балаларға арналған арнайы карталар шығаруда. Бұл балаларды шығындарын бақылау арқылы сауда жасауды үйретудің қауіпсіз әдісі. Алайда, картасы бар бала алаяқтардың алдында осал болады. Сондықтан цифрлық гигиенаға ерекше назар аударыңыз.

Балаңызға ақша тек купюра мен монеталар түрінде ғана емес, сонымен қатар картада, телефонда немесе қосымшада электронды құралдар түрінде болатынын, сондай-ақ олардың қалай жұмыс істейтінін және оларды пайдалану кезінде ұқыпты болу неге маңызды екенін айтыңыз.

PIN-кодты, CVV-кодты, логиндер мен құпиясөздерді ешқашан және ешкімге айтуға болмайтынын түсіндіріңіз. Ересек адам қоңырау шалып, сыпайы түрде ата-анасына сілтеме жасай отырып, құпия ақпарат беруді сұраса да, әрқашан өзіңізге қоңырау шалып, ақпаратты нақтылау керек екенін түсіндіру керек.

Алаяқтар туралы ескертіңіз және олардың қулықтарына қалай алданбау керек екенін айтыңыз, схемаларды және олардың қалай жұмыс істейтінін түсіндіріңіз.

Дербес деректердің маңыздылығы және олардың дұрыс емес қолға түсуіне неге жол бермеу керектігі туралы айтыңыз. Бала қолданатын барлық құрылғыларға вирусқа қарсы бағдарламаны орнатыңыз және оларды үнемі жаңартып отыруға үйретіңіз. Осылайша алаяқтардың оған және оның ақшасына жету мүмкіндігі аз болады.

Интернет-дүкеннен затты қалай дұрыс сатып алу керектігін көрсетіңіз: тек дәлелденген маркетплейстерді пайдалану керектігін, күдікті сайттарға өтуге болмайтынын және т.б. түсіндіріңіз. 

Бала соманы тексеруді және ақшаның нақты не үшін есептен шығарылғанын білуі үшін банктерден чектер мен хабарламаларды қадағалауға үйретіңіз. Қауіпсіздіктен басқа, ол оның зейінін дамытады және қаржыны бақылау әдетін қалыптастырады.

Толығырақ "Төлемдер мен аударымдар" бөлімінде оқыңыз