ҚР Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігі Қаржылық қызметтерді тұтынушылардың құқықтарын қорғау департаментінің директоры Александр Терентьевтің түсіндірмесі.

Агенттік 2021 жылғы мамырда кейбір заңнамалық актілерге өзгерістер мен толықтырулар енгізілгенін еске салады, оларға сәйкес 2021 жылғы 1 қазаннан бастап Қазақстанда кредиттік ұйымдардың қарыз алушы-жеке тұлғалардың проблемалық берешегін реттеудің бірыңғай құқықтық режимі қолданылуда.

Енді мерзімі өткен берешегі бар қарыз алушы-жеке тұлғалар өз кредиттерін немесе микрокредиттерін қайта құрылымдау мәселелерін құқықтық өріс шеңберінде азаматтардың өтініштерін қарауға міндеттелген кредиторлармен тікелей шеше алады. Бұл бірыңғай құқықтық режим қарыз алушыда қиындықтар туындауының алғашқы кезеңдерінде берешекті реттеуге ықпал ететін болады, бұл, өз кезегінде, борыштық жүктемені азайтуға және оның қаржылық жағдайының нашарлауын болдырмауға мүмкіндік береді.

Бірыңғай құқықтық режим қолданыла бастағаннан бері 25 979 қарыз алушы өз қарыздары бойынша талаптарды жақсарту жағына қарай өзгертті. Мәселен, 23 788 шарт бойынша негізгі борыш немесе сыйақы бойынша төлемді кейінге қалдыру мүмкіндігі берілді, 16 413 шарт бойынша – қарыз мерзімі өзгертілді. Бұдан басқа, 861 қарыз бойынша – сыйақы мөлшерлемесі төмендетілді, ішкі қайта қаржыландыру ұсынылды немесе өтеу әдісі өзгертілді.

«Егер сіздің кредит бойынша мерзімі өткен берешегіңіз болса, мерзімі өткен күннен бастап 30 күн ішінде кредитті қайта құрылымдау үшін бірінші  кезекте кредиторға (банкке немесе МҚҚЖҰ-ға) жазбаша өтінішпен немесе шартта көрсетілген басқа тәсілмен жүгінуіңіз керек", - дейді Александр Терентьев.

 Қарыз алушы өзінің өтінішінде міндеттемелерді орындамауының себебін көрсетуі қажет. Кредитті төлеу кезінде туындаған қиындықтарды растайтын құжаттардың болуы маңызды. Сонымен қатар, тұтынушылар міндеттемелерді орындау бойынша өз нұсқаларын ұсына алады.

«Бұл сыйақы мөлшерлемесін төмендету, төлемді кейінге қалдыру, шарттың қолданылу мерзімін, өтеу әдісін өзгерту, өзінің қаржылық жағдайын ескере отырып, жаңа төлем кестесін құру немесе кепіл мүлкін өз бетінше сату болуы мүмкін», - деп атап өтті қаржы реттеушісінің өкілі.

Кредитор қарыз алушының өтінішін қабылдауға, тіркеуге, қарауға және  күнтізбелік 15 күн ішінде жауап беруге тиіс. Ол қарыз алушы ұсынған шарт талаптарына өзгерістерді қабылдай отырып келісуі, шарт талаптарын өзгерту жөнінде өз ұсыныстарын беруі немесе себептердің дәлелді негіздемесін көрсете отырып, бас тартуы мүмкін.

«Егер қаржылық қызметтерді тұтынушы кредитормен келісімге келе алмаса, онда ол Агенттікке жүгінуге құқылы. Бұл ретте өзінің кредиттік ұйымға жүгінгенін және өзара қолайлы шешімге қол жеткізілмегенін растауды міндетті түрде ұсыну қажет», - деп кеңес береді Александр Терентьев.

Агенттікке өтінішті жеке өзі немесе тиісті сенімхаты бар ресми өкіл арқылы беру керек. Өтінішті жазбаша түрде немесе «e-otinish» ресми өтініш беру сервисі арқылы беруге болады. Әлеуметтік желілер, электрондық пошта және Агенттіктің мессенджерлері өтініштерді қабылдаудың ресми арналары болып табылмайды.

Өтініш берген кезде міндетті түрде ЖСН-ді, өтініштің мәнін көрсету, сондай-ақ ілеспе және растайтын құжаттарды қоса беру қажет. Осы ақпарат қамтылмаған өтініштер, сондай-ақ өтініш берушіні идентификаттау мүмкін болмайтын өтініштер қаралмайды.

«Ай сайынғы деректерді талдау, проблемалық берешек мәселелері бойынша қаржы реттеушісіне азаматтардан келіп түсетін өтініштер санының ағымдағы жылдың басымен салыстырғанда 26,7%-ға азайғанын көрсетті. Бұл қарыз алушылардың процесті тікелей қаржы ұйымымен реттей алатындығын білдіреді. Қаржы ұйымдарының өздері баланста бейінді емес активтер көлемін ұлғайту орынсыз екенін түсінеді, сондықтан Заң шеңберінде берешекті реттеуге оң көзқараспен қарайды», - деп атап өтті Александр Терентьев.

Жағдайдан оң нәтижемен шығуға қарыз алушы ғана емес, сондай-ақ кредиттордың да мүдделі екенін ұмытпаңыз. Қарызды қайта құрылымдау сияқты мәселені реттеу бойынша шаралар неғұрлым ерте қабылданса, соғұрлым екі тарапқа да қолайлы нұсқа табылады.

«Кредиттер мен микроқарыздарды ресімдеу мәселелеріне қатысты терең ойланып, ақылға қонымды шешім қабылдауы қажет. Қарыз алушы кредит — бұл жауапкершілік екенін және кез келген кредитті қайтару керектігін нақты түсінуі керек. Кредиттік ұйымға хабарласпас бұрын, алдымен қаржылық мүмкіндіктеріңізді бағалауды естен шығармаңыз, - деп жалғастырады Александр Терентьев.

Сондай-ақ борыш жүктемесі коэффициенті туралы еске саламыз -қарыз алушының ай сайынғы төлемі оның ресми кірісінің жартысынан аспауға тиіс.

«Шартқа қол қоймас бұрын оны мұқият оқып шығыңыз. Кредитормен шарт жасаспас бұрын: қарыз/микрокредит беру мерзіміне; сыйақы мөлшерлемесінің түріне: тіркелген немесе құбылмалылығына; жылдық тиімді сыйақы мөлшерлемесінің мөлшеріне; ай сайынғы төлем мөлшері және өтеу әдісіне; шарт бойынша міндеттемелер орындалмаған жағдайда қарыз алушының жауапкершілігі және ықтимал тәуекелдер туралы ақпаратқа ерекше назар аудару қажет, - деп қорытындылады Александр Терентьев.