Көптеген қазақстандықтар үшін ипотека жылжымайтын мүлікті сатып алудың немесе тұрғын үй жағдайын жақсартудың іс жүзіндегі жалғыз жолы болып табылады. Алайда, айқын артықшылықтарына қарамастан, қарыз алу кезеңі өте ұзақ болғандықтан, қарыз алушылар үшін белгілі бір тәуекелдер туындайды. 

Fingramota.kz жобасы артықшылықтар мен кемшіліктерді түсінуге көмектеседі.

Қашан алу керек?

Ипотека бойынша ЖСТМ-нің 2025 жылғы 1 қарашадан бастап 20%-ға дейін төмендегені туралы соңғы жаңалықтарға байланысты, көптеген адамдар жеке тұрғын үй сатып алу туралы ойлана бастады. Алайда, ипотеканы алып, өзіңізді ұзақ мерзімді кредиттік міндеттемелермен байланыстырудың бірқатар шарттар сақталған жағдайда ғана мағынасы бар. Ипотека ұзақ мерзімді қаржылық міндеттеме екенін есте сақтаңыз, ол сізден көптеген жылдар бойы тәртіпті, тұрақтылықты және шығыстарды жоспарлауға дайындықты талап етеді. Қандай жағдайларда ипотека орынды қадам болуы мүмкін?

1) Сіз кем дегенде 10-20 жыл бір қалада тұруды жоспарлайсыз.
Тұрғын үйді сатып алу, егер сіз жақын жылдары көшуді жоспарламасаңыз, мағынасы бар. Ипотека ұзақ мерзімге есептелген, сондықтан таңдалған жылжымайтын мүлік пен орналасқан жердің сіздің өмірлік жоспарларыңызға – жұмысқа, өмір салтына, балалар мектебіне және т.б. сәйкес келетінін түсіну ерекше маңызды.

2) Сізде тұрақты және расталған кіріс бар.
Ай сайынғы ипотекалық төлемдер табыстың тұрақты көзін талап етеді. Банктер, әдетте, соңғы 6-12 айдағы сіздің төлем қабілеттілігіңізді растауды талап етеді. Сонымен қатар, экономикадағы немесе жеке деңгейдегі өзгерістер (жұмыс ауыстыру, декрет, ауру және т.б.) кезінде де ұзақ уақыт бойы – 10, 15, тіпті 25 жылға дейін – төлемді уақтылы енгізе алатыныңызды өзіңіз дұрыс бағалау маңызды.

3) Сізде бастапқы жарнаға арналған жинақ бар.
Қазақстандағы ипотекалық бағдарламалардың көпшілігі тұрғын үй құнының 10%-дан 30%-ға дейін бастапқы жарнаны талап етеді. Бұл жарна – кредиттік мақұлдаудағы басты факторлардың бірі. Сонымен қатар, жеке қаражаттың болуы қарыздың жалпы мөлшерін және пайыздық артық төлемді азайтады. Күтпеген шығыстар жағдайында «қаржылық жастыққа» ие болу да маңызды.

4) Сіз қаржылық тәртіп пен жауапкершілікке дайынсыз.
Ипотека тұрақтылықты талап етеді: әр ай сайын сіз тіркелген соманы енгізуге міндеттісіз. Мерзімін өткізіп алу айыппұлдарға, кредиттік тарихының нашарлауына немесе тіпті тұрғын үйден айырылуға әкелуі мүмкін. Сондықтан ипотека өз бюджетін жоспарлауға, кірістер мен шығыстарды есепке алуға, импульстік шығындардан аулақ болуға және қаржылық қауіпсіздік жастығына ие болуға дайын адамдарға сәйкес келеді.

Ипотеканың артықшылықтары мен кемшіліктері

Ипотека, өзінің ұзақ мерзімділігіне қарамастан, жылжымайтын мүлік саласындағы ең сұранысқа ие қаржы құралдарының бірі ететін бірқатар елеулі артықшылықтарға ие.

Жеке тұрғын үй. 

Басты артықшылығы – жылжымайтын мүлік иесі болу мүмкіндігі. Ипотекалық кредит толық өтелгеннен кейін тұрғын үй сіздің толық меншігіңізге өтеді. Бұл мүлікті еркін басқара аласыз дегенді білдіреді: отбасы мүшелерін тіркеуге, жөндеу жұмыстарын жүргізуге, сыйлауға, сатуға немесе жалға беруге болады.

Жалдаудан тиімдірек. 

Қазақстанның кейбір аймақтарында ай сайынғы ипотекалық төлем жалға берудің нарықтық құнымен салыстырылатын немесе одан да төмен. Әсіресе бұл жылжымайтын мүлік бағасы тұрақты қалаларда және жеңілдік шарттары бар мемлекеттік бағдарламалар аясында өзекті.

Болашаққа инвестиция. 

Жылжымайтын мүлік – бірнеше өтімді және салыстырмалы түрде тұрақты активтердің бірі. Жылдар өткен сайын ол бағасы өсуі мүмкін, әсіресе дамып келе жатқан ауданда орналасқан болса. Қажет болған жағдайда сіз тұрғын үйді сата аласыз, айырбастай аласыз немесе жалға бере аласыз, қосымша табыс ала аласыз.

Мүлікті сақтандыру. 

Ипотеканы ресімдеу кезінде банктер сатып алынатын тұрғын үйді сақтандыруды талап етеді. Бұл қосымша қаржылық қорғауды қамтамасыз етеді: өрт, су басу немесе басқа да форс-мажорлық жағдайларда сіз өтемақы аласыз, демек, тұрғын үйсіз де, банк алдындағы қарызсыз да қалмайсыз.

Айқын артықшылықтарына қарамастан, ипотека – әмбебап шешім емес. Шешім қабылдамас бұрын ескеру қажет кемшіліктері де бар.

Толығырақ "Кредиттер" бөлімінде оқыңыз